|
|||||
![]() |
Vezirköprü'ye ait Halk Edebiyatının çok fazla geliştiği söylenemez. Ancak kendine has bir konuşma lisanı vardır. Vezirköprü nüfusunun karmaşık bir yapıda olmamasına rağmen İlçe'nin bazı köylerinde Türkçe, Çerkezçe, Gürcüçe konuşulur.Hiç bir zaman lisan ayrılığı halkı birbirinden ayırmamıştır. Konuşmalar yöre içerisinde bile şive bakımından farklılıklar gösterir. Örneğin :
( Va ) Var, (Geliyam) Geliyorum, Gelü (Gelecek) gibi yarım yarımdır.Daima kalın seslerle bitirilir.Kendine has mahalli kelimeler de vardır.Size Vezirköprü'ye özgü sözcükler ve Vezirköprü ağzı derlemesini aynen aktarıyoruz. (Derleyen: Hayrettin İVGİN) |
||||
Kadınge : Ustanın hanım suyun döküldüğü yer.Savağın uç kısmı. Kargaburnu : Demircilikte kullanılan bir alet. Döngel : Muşmula Katık : Süzme yoğurt Döklüm : Döküntü Kaypak :Hamurdan yapılan bir yiyecek adı Dümbelak : Dümbelek Kepçük : Çirkin Ellaam : Herhalde Kelem : Lahana Emme : Hala Kesmük:Elma, armut gibi meyvaların yendik- Enak : Bilye ten sonraki artığı, Eşelek Emik : Köpek Küsüre:Büyük bileği taşı. Kolla çevrilir. Fışkı : Çöp Kiren : Kızılcık Küt iskemle :Küçük ve özel olarak yapılmış Şina :Demir çember bir oturak iskemle Şibşib : Hızlı hızlı Lağan : Leğen Şire : Şıra Makat : Tahta kerevet Şilepe : Tatlıdan dolayı yapış yapış olma Mandal : Kapı Kolu |
Acuk : Ekşi Dağ elması Gadaşım : Kardeşim Afur : Ahır Gingil : Horoz ibiği Alaf : Vücut ateşi, öfke Gayfaltı: Kahvaltı Alentirik: Elektirik Gırnata : Klarnet Algun :Kanalizazyon Gırba : Kurbağa Amel : İshal Güyo : Güveyi , Damat Anadut : Sap atmaya yarayan üç çatallı araç. Gırnata : Klarnet Anduk : Aptal, Ahmak Güdük : Kısa Aralık : Sokak Göğ : Gökyüzü, Mavi Aşene : Mutfak Gısıruk : Delik, Aralık Bağarsuk : Bağırsak Gölbez : Köpek Yavrusu Baldırcan : Patlican Gölük :Eşek Bazlanbaç : Saçda pişirilen ekmek Gövermek : Gök rengi haline gelmek Bişi : Yağda pişirilmiş Hamur ekmek Tahtambeç :Evlerde iskele balkon, çıkma Marsuk : Henüz tam anlamıyla yanmamış kömür. |
||||
Tükmük: Tükürük Mida : Mide Varu : Varır Namazlo : Namazlık Vıy : Vay Nanin : Nalın Yanı : Değil mi? Nodul : Ucuna demir çivi çakılmış övendere Yanim: Yeğenim Oklo : Oklava Yanşama: Dırdır etmek, Çenelemek Öğendere : Hayvanları sürmeye yarayan çobanların Yansulamak: Yanlışını bulmak ve çiftcilerin kullandığı uzun sopa Çötle : Çeşme lülesi |
Örsün : Hamur kesme aracı |
||||
Yasduk : Yastık Ötürak : ishal Yavşuk : Bit yavrusu Öyükmek : Batmak Yolu : Çarşamba Gunnamak: Yavrulamak Bocut : Kütükten yapılmış testi Gusmuk : Kusmak Bun : Bunaltı Guymak : Koymak Cara : Sigara Gödek : Saklanbaç oyununda Söbeleyemeyen Cık : Hayır, yok anlamına çıkarılan ses Günücü : Kıskanç Cimcik :Bir hamur yemeği adı. Gümballa : Yatmak Cula : Karga Harar : Geniş Çuval |
Taslama: Övünme |
||||
Pançak : Pençe Yüzüm Güylü : Yüz üstü Penak : Pençeredeki çevreler Zahir : Her halde Pıtpıt : Yuvarlak köy ekmeği, pıtıl da denir. Zağar : Köpek Pırtı : Basma, ve Benzeri satılan bez Pin : Kümes Zavrak : Meyve ve sebzelerin henüz Pöhrenk : Lagımlara döşenen toprak su büzü olmamış şekli, hıyar,salatalık Püsürgeç : Saç üzerinde ekmek ve yufka Zuvalamak: Hamuru Yuvarlak hale çevirmeye yarayan tahtadan yapılmış araç. getirmek.Bu hamura zuvala denir Saku: Ceket . Savak : Değirmen oluğu Zibidi : Parasız Sile : Gön kazındıktan sonra derinin gömüldüğü yer Zilli : Oynak Sindik:Pire yavrusu Zıbın : İç Gömleği Soku : Buğdayın yada bulgurun dövüldüğü içi çukur büyük taş Sürgüç : Bulaşık bezi Horuz : Horoz Çötür: Kısa boylu Hevüç : Havuç |
Hosul : Mısırın suda pişmişi Çokmak : Havlamak Hörpük : Helvanın keşi Çostik : Hayvan boynuzu ile oy.nan bir çocuk oyunu. Işıklık : Pençere Daku : Takı, Hediye İdare lambası : Küçük gaz lambası Dansuklamak : Alay etmek İlimon : Limon Dapçuk : Taşkın, Şımarık İlistir : Kevgir Deri günü : Pazartesi İlk duba : İlk defa Dingil Dombalak : Tepe takla İnge : Yenge Dişöğü : Kösüre taşlarını dişleyen çekiç İskembi : İskemle Doguzluk : Fısın adı da verilir.Değrimende Çimmek : Yıkınmak Havf : Çeşmenin önündeki oluk Çıkı : Ufak bohça Havruz : Lazımlık, hacet kabı Çıtma : Kapuska Havuç : Öğütülmüş çam kabuğu. Bundan Çıtmuk : Çitlenbik elvan rengi boya yapılır. Çöğdürün çüş :Tahterevalli Haydos : Çalgıcı Çördük : Küçük bir armut çeşidi |
Vezirköprü'de el sanatları da azımsanmayacak kadar çoktur. Ancak ülkemizde olduğu gibi İlçemizde de, el sanatları gelişen teknoloji ve endüstriye yenik düşmüştür. Böylece geleneksel kültür unsurumuz olan el sanatlarımızın bir kısmı kaybolmuş, yozlaşmış veya değişikliğe uğramıştır. Bütün olumsuzluklara rağmen var olma savaşı veren el sanatlarımızdan halı, kilim, bez dokumacılığı, oya, kunduracılık, bakır işlemeciliği, kuşak dokumacılığı, ağaç işlemeciliği, saç işlemeciliği v.b. gibi el sanatlarımız; ilçemizde kısıtlı da olsa, yaşatılmaya çalışılmaktadır. Günümüzde bazı köylerimizde, yaygın olmamakla birlikte, hala kullanım amaçlı üretim yapılmaktadır. İlçemizin uzak köylerinde kilim ve heybe dokumacılığı ile uğraşanlar olmakla beraber, sayıları her geçen gün azalmaktadır.
|
||||||||
Bu özelliği ile semaver adeta Vezirköprü'nün simgesi olmuştur. Semaver kaliteli bir çay demlemek için iyi bir settir. Çayı, diğer çaylardan farklıdır. Çay tiryakilerinin damak zevkini artırır ve keyif verir. Özellikle akşam sohbetlerinde misafir ağırlamalarında, bağ, bahçe ve piknik alanlarında, düğün dernek evlerinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. Vezirköprü'de semaver çayının insan sağlığını koruduğuna inanılır. Semaver yediden yetmişe herkesin gözdesidir. Vezirköprü'ye gelen misafirler için güzel ve orijinal bir hediyeliktir.
|
||||||||
Semaver Neden Tercih Edilir? |
||||||||
Kilim-Heybe- Torba : Sarıdibek, Tahtaköprü Boncuklu |
Vezirköprü yöresinde Düğünlerde, Bayramlarda, Gençler arasında yapılan eğlencelerde,bazen tarlada iş başında mani söyleme geleneği vardır.
|
||
Vezirköprü merkez'den derlenmiş anonim mani örnekleri: |
||
1- Su gelir akmayınan
Ne olur bakmayınan Çirkin güzel mi olur Çok altın takmayınan |
2- Ata binen efendi |
3- Pencereden Bakıver |
4- Dereye indim durdum
Bir çift güvercin vurdum Güzellerin içinde Emine'ye vuruldum |
5- Pencerenin önünde |
6- Entarisi Dikleme
Ufacık itikleme Benden sana fayda yok Boş kapıyı bekleme |
7- Vezirköprü Dedikleri |
8- Çorabın yivine bak |
|
Vezirköprü'nün köylerinden derlenen anonim manilerimiz.
|
||
1- Çise geliya çise
Beni vedile pise Pisliğine yanmıyam İlle boyu pek kısa |
2- Akkoyun meler gelir
Bağrımı deler gelir Yaşın küçük emme Aklına neler gelir |
3-Kar yağıya yağıya
Abamı giyecegim Dul gişiye varıpda Babamı Diyeceğim |
4- Geydim çorablarımı
Bağladım bağlarını Eşimden ayrılalı Erittim yağlarımı |
Vezirköprü Nalbantlı Mahallesinde, 1979 ve 1983 yıllarında, Vezirköprü Yeniçelik Köyünde ise 1979 yılında Emekli Öğretmen Hadi İVGİN'in de yardımlarıyla, folklor araştırmacısı Hayrettin İVGİN, mani derlemeleri çalışmalarında bulunmuştur. |
|
Derlenen Maniler Türk Folklor Dergisinde, Size Dergisinde ve Çağrı Dergi-sinde yayımlanmış ve 1998 yılında Araştırmacı Yazarın yayımlanan derlemeleri kitap halinde Vezirköprü Belediyesi tarafından bastırılarak okuyucuların istifadesine sunulmuştur." Vezirköprü Halk Kültürü Derlemeleri"isimli kitapda yer alan manilerin bir kısmına kitabımızda,Vezirköprü'nün Folklor zenginliklerinin tanıtımına yardımcı olması nede-niyle yer veriyoruz. |
||
Vezirköprü Manileri
|
||
1- Dut Ağacı Dut Verir
Yaprağını Kıt Verir Oğlan Büyük Kız Küçük Sarıldıkca tat verir |
2- Ben sana gelmi dedim
Duvarı Delmi Dedim Demir kapı Dururken Bacadan in mi dedim |
3- Pınar baştan bulanır
Dağı taşı dolanır Al sevdanı başımdan Buna can mı dayanır |
4- Mevsim kara kış idi |
5- Mektubum Dürt Köşeli
İçinde gül döşeli Ağlamadığım gün yok Yardan ayrı düşeli |
6- Samanlık dolu saman
Sallan sevdiğim sallan Eller düğün ediyor Bizim düğün ne zaman |
7- Altın saatim şak şak
Mümkün ise barışak Arada derya deniz Mektuplarla konuşak |
8- Masa üstünde vişne
İşle ablacığım işle Şimdi buradan geçecek Yakışıklı enişte |
9- Sandıklarda saklıyım
Kırmızı Yanaklıyım Adaklıca kaynanam Oğluna meraklıyım |
Vezirköprü Nalbantlı Manileri
|
||
1-Abim yaprak kesiyor
Efil efil esiyor Abimi gören kızlar Tavuktan kurban kesiyor |
2- Ak taşı kaldır da gel
Yılanı öldürde gel Eğer yarim gelmezse Tut kolundan al da gel |
3- Ata binen ağadır
Atın yolu dağadır Kömür gözlü o yarim Bu maniler sanadır. |
4- Ağaca attım urgan |
5- Al elmanın alından
Tutsam sallanırım O yarimin yanına Girsem cullanırım |
6- Ay doğar arılığa
Gün doğar kuruluğa Buna canmı dayanır Beş yıllık ayrılığa |
7- Ak kabağın kökeni
Ele batar dikeni Allah'ım sen kavuştur Hasretlik çekenleri |
8- Ak saman kara saman
Satılalım biz zaman Sormak ayıp olmasın Düğünümüz ne zaman? |
9- Bahçeye indik miydi?
Karadut yedikmiydi Karadudu yerkene Ayrılak dedikmiydi |
Vezirköprü Yeniçelik Köyü Manileri
|
||
1- Ceviz dalı eğdiğim
Dibinde eğlendiğim Hasta diye işittim İyi oldunmu sevdiğim |
2- Çay aşağı çarptığım
Çevresini kaptığım Hiç aklımdan çıkmıyor Sarılıp da yattığım |
3- Tarlalarda pıtırak
Gelin kızlar oturak Oturmaktan fayda yok Haydi kaçak kurtulak |
4- Sandık üstünde limon |
5- Su gelir fıcıyınan
Ben içmem acıyınan Yarim selam göndermiş Dilinin ucuyunan |
6- Evleri öte başta
Kuşlar öter ağaçda Seni sevdim seveli Aklım kalmadı başta |
7- Karşıdaki pelidin
Üstündeki ben idim Değildim ben hiç böyle Sevdalıktan eridim |
8- Sarı taksi geliyor |
9- Dama koydum yakacak
Şimdi yaylı kalkacak Ben gidiyom askere Sana kimler bakacak |
10- Havza yolu pirket taş
Dilim kuru gözüm yaş Nasıl Kavuşacağız Fidan boylu arkadaş |
11- Tarlam tezek değilmi
Bağrım ezik değilmi Sen orada ben burda Bize yazık Değilmi |
12- Sakın inme yamadan
Tutturamazsın taban Beni unutamazsın Diyar diyar dolaşsan |
13- Karyolanın yayları
Ben beklerim ayları Yarim gelecek diye Yapıyorum çayları |
14- Dama serdim kilim
Tut kaynana dilini Şimdi oğlun gelirse Kırar kambur belini |
15- İpek mendil katarım
Kalpden kalbe atlarım Bana bir muska yazın Kem gözlerden çatlarım |